معمولاً خود معتاد اعتراف می کند که معتاد است و نیاز به ماده مخدر دارد . با این حال ، برخی تغییرات روانی ، اجتماعی و رفتاری می تواند ما را در شناخت" معتاد" یاری دهد.در زیر به چند مورد از این تغییرات اشاره می شود:

1- معتاد  دارای ظاهری ضعیف ، فرتوت و پژمرده رنگ ، چهره تیره و کدر، دندان های پوسیده و زرد رنگ است.

2- تنگ بودن مردمک چشم، احتمال اعتیاد را می رساند، ولی نشانه ای قطعی نیست.

3- وجود دوره های بی قراری ، تحریک پذیری و عصبانیت  و اضطراب که تقریباً به طور ناگهانی جای خود را به سرخوشی و رضایت آشکار و آرامش می دهد.

4- تمایل به کناره گیری از بستگان به ویژه والدین ، برادر و خواهر و اشتیاق به افزایش معاشرت با دوستان مشکوک و جدید.

5- تغییر ساعات خواب ، دیر خوابیدن در شب و دیر بیدار شدن در صبح.

6- بالا رفتن هزینه های شخصی و درخواست مکرر پول از والدین و دیگران.

7- بستن در اتاق به روی خود برای مدت طولانی تا تغییر احوالش بر دیگران معلوم نشود.

8- بی توجهی به ظاهر خود و داشتن موهای ژولیده و لباس های کثیف و افزایش رفت و آمدهای ظاهراً بی مقصد و مشکوک.

9- خواب آلوده و افسرده بودن همراه با شادابی بسیار زودگذر.

10- بیش از حد معمول در دستشویی بودن.

11- پرگو و یاوه گو شدن، دروغ گویی و دادن وعده های بی اساس.

12- استعمال داروهای ویژه اعصاب یا نیروبخش و خواب آور و پیدا شدن وسایل مشکوک استعمال مواد مخدر در محیط زندگی معتاد.

13- بی توجهی، بی علاقگی و بی تفاوتی نسبت به کار و گریزان بودن از انجام کارهای بدنی، به ویژه ورزش.

عوارض اعتیاد

ویژگی شخصیتی معتادان را که در واقع از عوارض اعتیاد ناشی می شود، می توان به شرح زیر طبقه بندی کرد:

الف) عوارض جسمانی

اگر مصرف روزانه معتاد متوقف گردد و از ده تا دوازده ساعت تجاوز کند، به عوارض جسمی و ناراحتی های عصبی، اضطراب ، بی قراری، عطسه، ریزش مکرر آب از بینی و چشم، ناراحتی عضلانی شدید در ستون فقرات، دل درد و دل پیچه، بی اشتهایی، استفراغ مکرر، لاغر شدن و کم شدن وزن مبتلا می گردد.

آثار زیان آور تریاک و مواد مخدر:

1- تریاک و مشتقات آن دندان ها را کثیف و آسیب پذیر کرده ، مخاط دهان را ملتهب می سازد و موجب نقصان ترشحات غدد بزاقی می گردد.

2- ورود مرفین یا هروئین به بدن کار دستگاه عصبی را در سطوح مختلف تغییر می دهد و در صورت تداوم، دستگاه آن را به بدکاری مزمن و دایمی سوق می دهد.

3- مواد افیونی موجب تنبل شدن کبد گردیده، راه ریختن صفرا به روده را منقبض و تنگ می کند و چون ترشحات پانکراس به خوبی در روده ها نمی ریزد، یرقان ایجاد می شود و اثرات ناگواری بر دستگاه گوارش دارد.

4- کلیه در اثر مصرف مواد مخدر دچار ورم یا نفریت می گردد و این اثرات منجر به تکرار ادرار از یک سو و اشکال در دفع ادرار و یا ادرار توأم با درد از سوی دیگر می شود.

5- استعمال مواد مخدر سبب کم یا متوقف شدن میل جنسی می شود. زنان معتاد خیلی زود نازا می شوند و در زمان بارداری با احتمال سقط جنین مواجه خواهند بود.

6- مواد مخدر، تارهای صوتی حنجره را تحریک کرده، به التهاب مزمن می انجامد و در نتیجه آهنگ صوتی معتاد غیر طبیعی می شود . به علاوه گاه بیماری برنشیت مزمن و آسم را در پی داشته، ریه ها به محیط سازگاری برای بروز سل تبدیل می شوند.

7- چنانچه دود تریاک ریه را پر کرده ، باعث شود که اکسیژن لازم به خون نرسد تپش قلب، تنگی نفس، و دَوَران سر ایجاد می شود.

8- از عوارض دیگر می توان خشکی پوست، قرمز شدن، بالا رفتن حرارت پوست در نقاط مختلف بدن و شکننده شدن ناخن ها و به طور کلی ضعف عمومی را نام برد.

ب) عوارض روانی:

معتاد فاقد تعادل روانی است و لاابالی گری، عدم توجه به اصول و مقررات جامعه، تسلیم شدن در برابر پیشامدها ، ضعف اراده، بی توجهی به مسئولیت های فردی و اجتماعی، از خصوصیات رفتاری شخص معتاد است.

معتادان از لحاظ عاطفی نابالغ، عصیانگر، بی قرار و دارای احساسات خصومت زا هستند. همچنین اینان افرادی مضطربند که احساس بی کفایتی و تنهایی می کنند.

ج) عوارض اجتماعی:

معتادان نه تنها مولد و سازنده نیستند، بلکه مصرف کنندگانی هستند که غیر از ضرر اجتماعی ، هنری ندارند. فرد معتاد نسبت به اعضای خانواده خود احساس مسئولیت نمی کند. موقعیت اجتماعی او متزلزل است ، به دیگران اعتماد ندارد و برآوردن نیازهای خود را مقدم بر دیگران می داند. روابط اجتماعی معتاد بسیار سطحی و تصنعی بوده، به ندرت می تواند پیوندهای مستحکم عاطفی و وفاداری و تعهد داشته باشد. چنین فردی فقط برای کسی که بتواند برای او مواد مخدر تهیه کند ، اهمیت قائل است.

ارتکاب جرایمِ معتادان به علت ضعف روابط انسانی هر روز بیشتر می شود وبه همین دلیل اعتماد عمومی و اهمیت اجتماعی به خطر می افتد. زیرا اکثر معتادان ناگزیر برای تأمین مواد مخدر به راه های نادرست نظیر دزدی، تجاوز به دیگران و آدمکشی روی می آورند.